تعریف کاردرمانی

در تعریف کاردرمانی اشتباه نکنید! کاردرمانی به حل مشکلات کاری و شغلی افراد نمی‌پردازد، بلکه رشته‌ایست در حیطه سلامت که با یک نگاه کلی به حل مشکلات روحی، روانی و جسمی ناشی از یک اختلال می‌پردازد. در واقع متخصص کاردرمانی، با استفاده از کارها و فعالیتهای روزمره خود فرد، به حل مشکلات ناشی از اختلال می‌پردازد.

به صورت کلی، ارائه تعریف‌ دقیقی از رشته کاردرمانی خود نیاز به مطلب جداگانه‌ای دارد، چرا که این شاخه یکی از گسترده‌ترین حیطه‌های مربوط به حوزه توانبخشی می‌باشد. با این وجود هدف کلی کاردرمانی، تلاش برای به استقلال رساندن فرد در فعالیت‌های شغلی و روزمره و کم کردن هرچه بیشتر وابستگی‌اش به اطرافیان می‌باشد. در راستای نیل به این هدف تمامی ابعاد ذهنی، جسمی و روانی اختلال فرد توسط متخصص زیر نظر گرفته شده و در راستای بهبودی آنها قدم برداشته می‌شود.

شرایط سنی

بصورت کلی نمی‌توان شرایط سنی خاصی را برای افرادی که نیازمند خدمات کاردرمانی هستند، متصور شد. چرا که گستردگی اختلالاتی که استقلال افراد را در زندگی کاهش می‌دهند، می‌توانند از کودکی تا کهن سالی افراد را شامل ‌شوند.

درمانگران و متخصصان کاردرمانی بر حسب شرایط و علاقه کاری ممکن است در زمینه کاری با کودکان و یا بزرگسالان تخصص بیشتری ازخود نشان دهند.

حیطه های کلی

گستردگی خدمات و انواع برنامه‌های درمانی در رشته کاردرمانی بسیار گسترده است و فعالیت‌های بسیاری را می‌تواند زیر چتر حمایتی خود قرار دهد. از فعالیت‌های روزمره مانند غذا درست کردن، دوش گرفتن، دستشویی رفتن و … را شامل می‌شود تا فعالیت‌های شغلی، اجتماعی، تفریحی و ورزشی. با وجود گستردگی خدمات کاردرمانی، متخصصان کاردرمانی بر سه حیطه کلی ذهن، جسم و روان متمرکز شده‌اند. در ادامه به بررسی این سه حیطه می‌پردازیم.

تعریف کاردرمانی ذهنی

تلاش اصلی متخصصان کاردرمانی در حیطه ذهنی، برداشتن و یا تغییر دادن هرمانعی است که عملکرد طبیعی روزمره فرد (به ویژه در مورد کودکان) را مختل می‌کند. بنابراین حل کردن نقاط ضعف کودک در فعالیت‌ها و مهارت‌های روزانه‌اش از نقاط کلیدی فعالیت کاردرمانگران ذهنی است. قابل ذکر است که مهارت‌های ذهنی کودک در ارتباط با شرایط جسمی او رشد می‌کند و یک کاردرمانگر ذهنی به خوبی به این مساله اشراف دارد.

یکی از مسائلی که در پی‌ریزی طرح‌های حرکتی و ذهنی کودکان بسیار مهم و تعیین کننده است، مساله یگپارچگی حسی می‌باشد. نقص و اختلال در یکپارچگی حسی کودک می‌تواند زمینه ساز بروز مشکلات دیگری شود و در نهایت نیازمند مداخله ذهنی کاردرمانگران شود .

یک کاردرمانگر ذهنی بسته به سطح درک، هوش و استدلال کودک مراحل درمانی را پی‌ریزی می‌کند. به دنبال آن تقویت مهارت‌هایی مثل حل مساله، دستور پذیری، تصمیم گیری، تفکر انتزاعی، تحمل، توجه، درک، حافظه و … در دستور کار قرار می‌گیرد.

به صورت کلی مهمترین اختلالاتی که زیر چتر درمانی کاردرمانی ذهنی قرار می‌گیرند شامل این موارد می‌باشد: اختلالات يادگيری‌، کم توانی ذهنی، اختلالات توجه و تمرکز، اختلالات رفتاری مانند ناخن جویدن، پرخاشگری، جیغ و داد، گریه‌های طولانی مدت، انزوا طلبی و …، اختلال بیش فعالی و نقص توجه و تمرکز (adhd)، اختلالات طیف اتیسم، سندرم‌های پزشکی همانند سندرم داون و … ، فلج مغزی، اختلالات مخچه، مشکلات حافظه، مشکلات نوشتاری، تاخیر رشدی کودکان، مشکلات درکی شناختی، فوبیا و ترس شدید از یک مورد خاص، مشکلات اضطرابی و افسردگی، اختلال ونقص در ارتباط با دیگران، اختلال وسواس، اسکیزوفرنی و… .

کاردرمانی روان

کاردرمانی در حیطه روان، بر افرادی تمرکز دارد که به دلیل اختلالات روانی، در مهارت‌های عاطفی، اجتماعی و ارتباطی و یا فعالیت‌های روزمره دچار نقص می‌شوند. همچنین همانند سایر حیطه‌های کاردرمانی، این حیطه می‌تواند ازسنین کودکی تا بزرگسالی، مداخله درمانی داشته باشد. بطور مثال کودکانی که در اثر فوبیا و ترس‌های اجتماعی، اسکیزوفرنی مختص کودکان، مشکلات رفتاری و … دچار اختلال می‌شوند، نیازمند دریافت خدمات درمانی از سوی کاردرمانگران روان می‌شوند.

همچنین بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی، اختلالات خلقی، شخصیتی و اضطرابی، دمانس، سو مصرف مواد و … تحت پوشش این خدمات قرار می‌گیرند.

مهارت‌هایی که ممکن است در افراد دارای اختلالات روانی دچار نقص شوند و کاردرمانگران می‌توانند آن‌ها را بهبود ببخشند حیطه گسترده‌ای را شامل می‌شوند. مانند روتین و ریتمهای روزمره، مهارت مقابله با چالش‌ها، مدیریت زمان، اوقات فراغت، پیشرفت در مهارت‌های اجتماعی، مدیریت دارو و درمان، مراقبت از فرزندان و خانواده و … .

تعریف کاردرمانی جسمی

هدف کلی کاردرمانگران جسمی، تلاش در جهت جلوگیری از پیشرفت جسمی اختلالات و بازگرداندن استقلال مهارتی و توانایی‌های فرد برای زندگی روزمره است. در راستای این هدف، مهارت‌هایی مانند برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکتی مورد مداخله قرار می‌گیرند.

در مورد کودکان، کاردرمانگران جسمی بر کاهش مشکلات ناشی از تاخیرهای حرکتی، ناهماهنگی حرکتی، اختلالات مخچه‌ای، گردن کجی و … متمرکز می‌شوند و استقلال حرکتی کودکان را بالاتر می‌برند. همچنین در بزرگسالان، اختلالات نورولوژیک همانند پارکینسون، اختلالات پیش رونده مغزی مانند ام اس، سکته مغزی و … شرایطی را فراهم می‌کنند که ممکن است فرد را نیازمند خدمات کاردرمانی جسمی کنند.

از دیگر اختلالات مهمی که تحت پوشش خدمات کاردرمانی جسمی قرار می‌گیرند، اختلالات ارتوپدیک بخصوص درمورد اندام‌های قوقانی مانند دست، ضایعات تاندونی، سوختگی‌ها، گرفتگی‌های پوستی، ضعف اندام فوقانی، مشکلات درکی حرکتی، فلج عضلات صورت (بلز) و … می‌باشند.